اگر بخواهیم یک تعریف کلی از عملیات خاکی براتون بگم عملیات خاکی یعنی تمیز کردن بستر و حریم منطقه مورد نظر: از درختان و ریشه گیاهان، برداشت خاکهای نباتی و نامرغوب ،خاکبرداری ، گود برداری ، خاکریزی و کوبیدن خاک و بالاخره کارهای حفاظتی به منظور اجرای عملیات خاکی مد نظر
به این نکته دقت داشته باشید که عملیات خاکبرداری با عملیات گودبرداری متفاوت است که در ادامه به توضیح هر یک از این عملیات می پردازیم.
خاکبرداری
منظور از عملیات خاکبرداری برداشت هر گونه مصالح و مواد خاکی ،مصالح قلوه سنگی شن و ماسه و مصالح سنگی به منظور تسطیح و شیب بندی و آماده نمودن محل پی ساختمان ها می باشد .عملیات خاکبرداری و رگلاژ سطوح ،بدون پوشش باید به طور همزمان صورت گیرد کارهای بعدی باید بلافاصله پس از خاکبرداری صورت پزیرد و در هر حالت نباید سطوح خاکبرداری شده بیش از 72 ساعت در معرض عوامل جوی و باران قرار گیرند.
درصورتی که براساس برنامه زمانبندی شده یا به هر دلیل دیگری عملیات بعدی بلافاصله انجام نگیرد، باید مطلابق نظر دستگاه نظارت و به هزینه پیماکار تاییدیه آزمایش خاک گرفته شود
پی کنی و گود برداری
منظور از پی کنی و گودبرداری انجام عملیات خاکی برای کندن محل پی ساختمان ها و دیوارهای حائل ،لوله ها و … با دست یا ماشین آلات مناسب طبق رقومهای خواسته شده در نقشه ها و دستورالعملهای دستگاه نظارت باشد. در صورتی که به هر دلیلی پی کنی بیشتر از ابعاد تعیین شده باشد باید فضای اضافی با بتن یا مصالح مناسب دیگر و طبق نظر دستگاه نظارت و با هزینه پیمانکار پر و برای ادامه کار آماده شود.
پی کنی و گودبرداری باید تا رسیدن به بستر مناسب ادامه یابد و مصالح نامناسب و سست ،با مصالح مناسب و تایید شده جایگزین شود
به طور کلی محلهای پی کنی باید از نفوذ آب، برف ،یخ یا پرشدن با هر گونه مصالح و ضایعات مصون بماند. به منظور جلوگیری از نفوذ آب بسته به مورد باید از روشهای متداول نظیر احداث دیوار آب بند ،پلاستیک ،سپر کوبی ،انحراف مسیر آب زهکشی، پمباژ و غیره استفاده نمود
خاکریزی
به طور کلی مصالح مناسب برای خاکریزی باید از مصالح حاصل از گود برداری ها و خاکبرداری های پروژه تامین شود .البته استفاده از این خاکها با تایید دستگاه نظارت میسر می شود.در صورتی که پروژه بر روی خاک های نامناسب قرار گیرد یا خاک های حاصل از گودبرداری و خاکبرداری نامناسب باشند باید از منابع قرضه استفاده کرد. عملیات خاکریزی به انواع خاکریزی پر کننده و خاکریزی باربر تقسیم می شوند. خاکریزی پر کننده صرفا جهت تسطیح منطقه مورد نظر استفاده میشود و خاکریزی بابر برای افزایش مقاومت خاک بستر استفاده میشود
به این نکته دقت کنید که قبل از انجام هر گونه عملیات خاکی ، پیمانکار موظف است کروکی محل اجرای عملیات را دقیقا با حضور نمایندگان دستگاه نظارت و کارفرما برداشت و صورتجلسه نماید و قبل از شروع عملیات و با توجه به برنامه زمانبندی پروژه و نحوه اجرای کار، نوع و تعداد ماشین آلات را به تایید دستگاه نظارت برساند. همچنین مصالح نامناسب باید از محل کارگاه خارج و با نظر دستگاه نظارت در محلهای مناسب تخلیه و به شکل مورد قبول پخش و رگلاژ شود. در صورت وجود آبهای زیرزمینی یا آبهای روان سطحی عملیات خاکی باید هموراه با زهکشی و حفاظت بدنه و جداره گود صورت گیرددستگاه نظارت می تواند هنگام بارندگی شدید یا مواقع اضطراری به منظور حفاظت از نیروی کار و گود عملیات کارهای اجرایی را متوقف نماید
از مشکلاتی که در این قمست می تواند مانع از پیشرفت پروژه شود وجود تاسیسات و ابنیه فنی موجود در محل پروژه است نظیر ساختمان ها ،تاسیسات جدید ، لوله های آب ، گاز ونفت ، کابلهای برق ، تلفن، تاسیسات ابنیه تاریخی نظامی می باشد به جز آنچه که تخریب آن درشرایط خصوصی پیمان یا نقشه های اجرایی پیش بینی شده که دستگاه اجرایی موظف است از موارد بالا حفاظت و حراست نماید در این موارد کار باید با تایید قبلی دستگاه نظارت و بسته به مورد، با هماهنگی و تاییدات کارفرما و مقامات ذی صلاح صورت پزیرد
همچنین قطع درختان موجود در محل اجرای پروژه به غیر از درختانی که قطع آنها در پروژه پیش بینی شده مجاز نمی باشد مسئولیت صدمه دیدن اشجار و سایر تاسیسات و ابنیه در اثر اجرای عملیات بدون مجوز قبلی کلا به عهده پیمانکار بوده وعلاوه بر مسئولیت رفع این صدمات پیمانکار باید جوابگوی مسائل حقوقی مرتبط با آن نیز باشد.
برداشت خاکهای فرسوده و یا نباتی سطحی
خاکهای فرسوده و یا نباتی سطحی به خاکهای اطلاق میشود که برای تحمل بارهای وارده از طرف سازه مناسب نباشند لایه های خاک حاوی مواد آلی ، شامل ریشه های پوسیده گیاهان و درختان و نظایر آن جزو خاکهای نباتی محسوب می شوند خاکهای فرسوده و یا نباتی برای خاکریزها غیر قابل مصرف بوده و باید تمام قسمتهای عملیات خاکبردرای ،گودبرداری و محل قرضه ها جمع آوری و در محلهای تعیین شده توسط دستگاه نظارت ریخته شوند
به این نکته باید دقت شود در زمینهای چمنی با پوشش نازک علفی برداشت تا 15 سانتیمتر خاک نباتی توصیه میشود ولی در زمینهای جنگلی عملیات تا برداشت کامل ریشه و کنده درختان و رسیدن به بستر مناسب ادامه می یابد